پمپ آب از جمله تجهیزات کلیدی در تأمین و توزیع آب در ساختمان ها، صنایع، باغ ها و مراکز کشاورزی است. عملکرد صحیح و بی وقفه پمپ، تضمین کننده تأمین جریان مداوم آب و حفظ فشار مطلوب در سیستم است. با این حال یکی از مشکلات رایج که می تواند عملکرد پمپ را مختل کند، هوا گرفتگی پمپ آب است؛ پدیده ای که باعث کاهش راندمان، افت فشار، توقف کامل مکش یا حتی آسیب های جدی به پمپ می شود. برای پیشگیری از این مشکل، آگاهی از علل بروز هوا گرفتگی پمپ آب و نشانه های آن اهمیت ویژه ای دارد. در این مقاله به صورت کامل و تشریحی بررسی می کنیم که پمپ آب چگونه دچار هوا گرفتگی می شود، این وضعیت چه علائمی دارد و چه راهکارهایی برای رفع و پیشگیری از آن وجود دارد.
هوا گرفتگی پمپ آب چیست و چرا رخ می دهد؟
هوا گرفتگی پمپ آب به حالتی گفته می شود که به جای آب، هوا وارد محفظه پمپ یا لوله های مکش آن می شود و جلوی جریان طبیعی آب را می گیرد. پمپ ها برای عملکرد بهینه نیاز دارند که پروانه یا پره های آن ها کاملاً در آب غوطه ور باشد و در غیر این صورت فشار منفی ایجادشده توسط پمپ نمی تواند آب را از مخزن یا چاه مکش کند. این پدیده می تواند در تمام انواع پمپ های سانتریفیوژ یا گریز از مرکز رخ دهد و در صورت تداوم، نه تنها موجب قطع جریان آب می شود بلکه به دلیل کارکرد خشک، باعث اصطکاک زیاد، بالا رفتن دما و در نهایت خرابی جدی در پمپ می گردد. همچنین جهت خرید بوستر پمپ آب خانگی می توانید با کارشناسان مستریکو تماس بگیرید.
دلایل اصلی هوا گرفتگی پمپ آب کدامند؟
یکی از دلایل شایع هوا گرفتگی پمپ آب، وجود نشتی در اتصالات و لوله کشی مسیر مکش است. اگر در مسیر لوله کشی مکش کوچک ترین نشتی یا شکاف وجود داشته باشد، هنگام کارکرد پمپ هوا از آن نقطه به داخل سیستم مکشیده می شود و جلوی ورود کامل آب را می گیرد. علت مهم دیگر، عدم پر شدن کامل لوله مکش یا خود پمپ با آب قبل از استارت اولیه است. در زمان راه اندازی اولیه یا پس از تخلیه آب سیستم، باید پمپ و لوله مکش هواگیری شده و کاملاً از آب پر شوند، در غیر این صورت حجم زیادی از هوا داخل محفظه باقی می ماند و عملکرد صحیح پمپ مختل می شود. گاهی نیز کاهش سطح آب در منبع تغذیه (مانند چاه یا مخزن ذخیره) باعث می شود که لوله مکش به جای آب، هوا را بکشد. اگر شناور کنترل سطح آب خراب شده باشد یا پمپ بدون کنترل سطح آب روشن شود، این مشکل به ویژه در چاه ها یا منابع کوچک به وجود می آید.
نشانه های هوا گرفتگی پمپ آب چیست؟
یکی از بارزترین نشانه های هوا گرفتگی پمپ آب، کاهش یا قطع کامل جریان آب در خروجی پمپ است. زمانی که هوا در مسیر مکش یا داخل محفظه پمپ باشد، پروانه قادر به ایجاد جریان آب نخواهد بود و در نتیجه فشار سیستم افت می کند. علامت دیگر، صدای غیرطبیعی پمپ در زمان کار است. زمانی که پروانه ها به جای تماس با آب، در تماس با هوا می چرخند، صدایی شبیه به «خش خش» یا «تق تق» شنیده می شود که نشانه ای واضح از هوا گرفتگی پمپ است. همچنین پمپ هایی که دچار هوا گرفتگی شده اند، دمای بیشتری پیدا می کنند. چون خنک کاری داخلی توسط آب انجام نمی شود، اصطکاک بین قطعات بالا می رود و دمای بدنه پمپ افزایش می یابد.
چطور می توان علت هوا گرفتگی پمپ آب را تشخیص داد؟
برای تشخیص علت هوا گرفتگی پمپ آب، ابتدا باید تمام اتصالات مسیر مکش از منبع آب تا ورودی پمپ را بررسی کرد. وجود نشتی، شل شدن اتصالات، ترک در لوله ها یا واشرهای معیوب می تواند باعث ورود هوا به سیستم شود. همچنین باید ارتفاع مکش پمپ نسبت به سطح آب بررسی شود. اگر ارتفاع زیاد باشد و بالاتر از حد مجاز طراحی پمپ باشد (به عنوان مثال بیش از ۷-۸ متر برای پمپ های سانتریفیوژ معمولی)، فشار منفی ایجادشده توسط پمپ کافی نخواهد بود و هوا در لوله مکش باقی می ماند. بررسی عملکرد صحیح شیر یک طرفه نصب شده در مسیر مکش نیز اهمیت دارد. اگر این شیر به درستی بسته نشود، هنگام خاموش بودن پمپ، آب از لوله مکش خارج می شود و پمپ در استارت بعدی هوا می کشد.
مطالب دیگر ما: پیشنهاد می کنیم مقاله “سرویس و نگهداری پمپ در مناطق خشک یا رسوب دار” را نیز مطالعه فرمائید.
راهکارهای رفع هوا گرفتگی پمپ آب چیست؟
در بسیاری از موارد، رفع هوا گرفتگی پمپ آب با هواگیری دستی پمپ امکان پذیر است. در بدنه اکثر پمپ ها یک پیچ هواگیری تعبیه شده که با باز کردن آن می توان هوای داخل محفظه را خارج و پمپ را با آب پر کرد. در هنگام انجام این کار، شیر ورودی از منبع آب باید باز باشد تا جریان آب جایگزین هوای تخلیه شده شود. در صورت وجود نشتی در مسیر مکش، باید تمام اتصالات و واشرها بازدید و در صورت نیاز تعمیر یا تعویض شوند. استفاده از نوار تفلون یا آب بندی دقیق اتصالات به جلوگیری از نشتی کمک می کند. اگر سطح آب در منبع تغذیه کم شده باشد، باید سطح آب بالا آورده شود یا زمان کارکرد پمپ کنترل شود تا از کارکرد خشک پمپ جلوگیری گردد. نصب شیر یک طرفه با کیفیت مناسب نیز یکی دیگر از راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از تخلیه لوله مکش و تکرار هوا گرفتگی در دفعات بعدی است.
چگونه می توان از بروز هوا گرفتگی پمپ آب جلوگیری کرد؟
یکی از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه، نصب صحیح پمپ و لوله کشی طبق اصول استاندارد است. لوله مکش باید تا حد امکان کوتاه، مستقیم و بدون پیچ وخم اضافی باشد و در مسیر آن از اتصالات باکیفیت و آب بندی کامل استفاده شود. کنترل سطح آب منبع ذخیره یا چاه نیز از طریق نصب شناورهای مکانیکی یا الکترونیکی توصیه می شود تا در صورت افت سطح آب، پمپ به طور خودکار خاموش شود و از ورود هوا به سیستم جلوگیری شود. همچنین سرویس و بازدیدهای دوره ای از وضعیت اتصالات، لوله ها و شیرهای یک طرفه می تواند نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات مربوط به هوا گرفتگی پمپ آب داشته باشد.
سخن پایانی
در پاسخ به این پرسش که چطور پمپ آب دچار هوا گرفتگی شده؟ باید گفت که دلایل متعددی از جمله نشتی در مسیر مکش، پایین بودن سطح آب منبع، نبود آب بندی مناسب در اتصالات، عملکرد نادرست شیر یک طرفه و عدم هواگیری صحیح در زمان راه اندازی اولیه می تواند باعث بروز این مشکل شود.
شناخت نشانه ها و علل بروز هوا گرفتگی پمپ آب به ما کمک می کند تا در زمان مناسب اقدام به رفع مشکل کنیم و از آسیب های احتمالی به پمپ و افت عملکرد سیستم جلوگیری کنیم. نگهداری اصولی و رعایت نکات فنی در نصب و راه اندازی، کلید پیشگیری از هوا گرفتگی پمپ آب است.
سؤالات متداول
- نشانه اصلی هوا گرفتگی پمپ آب چیست؟
کاهش یا قطع کامل جریان آب در خروجی پمپ و صدای غیرطبیعی هنگام کار از نشانه های بارز هوا گرفتگی است. - آیا هر بار قطع برق ممکن است باعث هوا گرفتگی شود؟
در صورتی که شیر یک طرفه مسیر مکش به درستی کار نکند، بله؛ پس از قطع برق و خاموش شدن پمپ، آب از لوله مکش تخلیه می شود و پمپ در استارت بعدی هوا خواهد کشید. - بهترین راه پیشگیری از هوا گرفتگی پمپ آب چیست؟
نصب اصولی پمپ، آب بندی دقیق مسیر مکش، کنترل سطح آب منبع و استفاده از شیر یک طرفه باکیفیت بهترین راه های پیشگیری هستند.
چرا پمپ آب بعد از مدتی کار کردن یهو صداش عوض میشه و فشار آب میاد پایین؟
این یکی از نشونه‌های هوا گرفتگی پمپه. وقتی هوا وارد محفظه یا لوله مکش میشه، پروانه پمپ به جای آب، هوا رو می‌چرخونه و همین باعث افت فشار و ایجاد صدای غیرطبیعی میشه. حتما مسیر لوله‌ها، اتصالات و شیر یکطرفه رو چک کن تا نشتی نداشته باشن و پمپت همیشه هواگیری شده باشه.